زمزمه عـرفان مطالب تربيتي، عرفاني و اخلاقي و كتاب‌هاي سركار خانم طاهره سادات زرگرمرادي
بیانی در حالات نفس
علمای اخلاق برای نفس(احساسات و غرایز و عواطف آدمی) چند مرحله قائلند که در قرآن مجید به آن ها اشاره شده. از جمله:
مرحله اول : «نفس اماره»
در این مرحله، نفس سرکش است که انسان را به گناه فرمان می دهد و به هر سو می کشاند و لذا اماره اش گفته اند، در این مرحله هنوز عقل و ایمان آن قدرت را نیافته که نفس سرکش را مهار زند و آن را رام کند بلکه در بسیاری از موارد در برابر او تسلیم می گردد و یا اگر بخواهد مبارزه کند نفس سرکش او را به زمین می کوبد و شکست می دهد. این مرحله همان است که در آیه فوق به آن اشاره شده و همه بدبختی های انسان از آن است.
مرحله دوم : «نفس لوّامه»
این مرحله ای است که پس از تعلیم و تربیت و مجاهدت، نفس انسان ارتقا می یابد. در این مرحله ممکن است بر اثر طغیان غرایز گهگاه مرتکب خلاف هایی شود اما فوراً پشیمان می شود و به ملامت و سرزنش خود می پردازد و تصمیم به جبران گناه می گیرد و دل و جان را با آب توبه می شوید و به تعبیر دیگر، در مبارزه عقل و نفس گاهی عقل پیروز می شود و گاهی نفس، ولی به هر حال کفه سنگین از آن عقل و ایمان است.
البته برای رسیدن به این مرحله، جهاد اکبر لازم است و تمرین کافی و تربیت در مکتب استاد و الهام گرفتن از سخن خدا و سنت پیشوایان. این مرحله همان است که قرآن مجید در سوره «قیامت» به آن سوگند یاد کرده است؛ سوگندی که نشانه عظمت آن است:
لَا أُقْسِمُ بِيَوْمِ الْقِيَامَةِ ﴿١﴾ وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ ﴿٢﴾
سوگند به روز قیامت و سوگند به نفس سرزنشگر
مرحله سوم : «نفس مطمئنه»
و آن مرحله ای است که پس از تصفیه و تهذیب و تربیت کامل، انسان به مرحله ای می رسد که غرایز سرکش در برابر او رام می شوند و سپر می اندازند و توانایی پیکار با عقل و ایمان را در خود نمی بینند؛ زیرا عقل و ایمان آن قدر نیرومند شده اند که غرایز نفسانی در برابر آن چندان توانایی ندارند.
این همان مرحله آرامش و سکینه است؛ آرامشی که بر اقیانوس های بزرگ حکومت می کند.
این مقام انبیا و اولیا و پیروان راستین آن ها است، آن هایی که در مکتب مردان خدا درس ایمان و تقوا آموختند و سال ها به تهذیب نفس پرداخته و جهاد اکبر را به مرحله نهایی رسانده اند. و قرآن در سوره فجر به آن اشاره می کند آن جا که می گوید:
يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ﴿٢٧﴾ ارْجِعِي إِلَى رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً ﴿٢٨﴾ فَادْخُلِي فِي عِبَادِي ﴿٢٩﴾ وَادْخُلِي جَنَّتِي ﴿٣٠﴾
اى جان آرام گرفته و اطمينان يافته! به سوى پروردگارت در حالى كه از او خشنودى و او هم از تو خشنود است باز گرد. پس در ميان بندگانم درآى و در بهشتم وارد شو.
پروردگارا! به ما کمک کن که در پرتو آیات نورانی قرآنت نفس «اماره» را به «لوّامه» و از آن به مرحله نفس «مطمئنه»ارتقا بخشیم، روحی مطمئن و آرام پیدا کنیم که توفان حوادث متزلزل و مضطربش نسازد، در برابر دشمنان قوی و نیرومند و در برابر زرق و برق دنیا بی اعتنا و در سختی ها شکیبا و بردبار باشیم.