علت سفارش یعقوب

یعقوب به پسرانش امر می فرماید که از یک دروازه داخل نگردند بلکه از درهای متفرقه داخل شوند و به قولی مقصود از باب واحد طرق مختلفه است. اکثر مفسرین گفته اند مقصود یعقوب، عدم اصابت چشم بد بوده؛ زیرا آنان پسرهای یک پدر بودند که تمامشان بلند قد و نیرومند و به تمام جهات از باقی امتیاز داشتند و به اضافه مردم فهمیده بودند که این‌ها مورد نظر سلطان واقع گردیده اند؛ به این جهات ممکن است مورد حسد دیگران واقع گردند و چنان‌که در علم روان شناسی گفته اند، چشمی که از روی حسد کسی را بنگرد تأثیر بد در آن ایجاب می کند.

اثر اصابت چشم در نفس

طنطاوی در تفسیرش از کتاب اشارات ابن سینا نقل می کند که گفته نفس را به واسطه چشم و غیر آن آثاری است که در خارج تأثیر می کند و این آثار یا ضار است یعنی ضرر می رساند و یا نافع است که نفع می رساند و عمل چشم و اصابت آن که مأخود از(عان یعین) است از همین آثار است.

از گفتار بعضی پیشینیان و علمای عصر حاضر معلوم می شود که در نفس انسان قوه‌ای پیچیده شده که به سبب علم و تحصیل و جدیت و ریاضت گاهی اموری از وی ظاهر می گردد و گاهی به طبع بدون درس و تعلیم اثر می کند.

و در روایتی مسلم از ابن عباس نقل می کند که او گفته نبی(ص) فرموده «العین حق و لو کان شیئ سابق القدر لسبقته العین» یعنی اگر چیزی بود که بر قدر سبقت گیرد چشم بد(چشم زخم) بان سبقت می گرفت.

وَلَمَّا دَخَلُوا مِنْ حَيْثُ أَمَرَهُمْ أَبُوهُمْ مَا كَانَ يُغْنِي عَنْهُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ شَيْءٍ إِلَّا حَاجَةً فِي نَفْسِ يَعْقُوبَ قَضَاهَا وَإِنَّهُ لَذُو عِلْمٍ لِمَا عَلَّمْنَاهُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ

چون پسران یعقوب همان طوری که پدرشان امر نموده بود از درهای متفرقه وارد مصر شدند امر او(یعقوب) و عمل آنان جلوگیری از تقدیرات الهی ننمود؛ زیرا با وارد شدن آن ها متفرقاً متهم به سرقت صواع ملک گردیدند و بنیامین به تهمت دزدی گرفته شد و حزن یعقوب به گرفتن بنیامین زیادتر گردید.(الاّ) در قوله تعالی(الاّ حاجة فی نفس یعقوب) استثنای منقطع است؛ یعنی شفقت یعقوب و محبت او نسبت به اولاد خود که خود را از چشم بد(چشم زخم) حفظ نمایند این توجیه را ایجاب نمود(انه لذو علم) زیرا یعقوب به علم لدنی که از جانب حق تعالی به توسط وحی یا فراست به او تعلیم شده عالم بود و لکن بیش تر مردم نمی دانند که تدبیر انسان تقدیر الهی را رفع نمی کند.