مقدمه

تفسیر تربیتی سوره های: ۱ـ حمد (تجلی اسماء الله )، شمس ۰(صفای دل)، لقمان، یوسف (عشق حقیقی و شیرینی انتظار).، الرحمن (نسیم رحمت).(کتاب حاضر).
سوره انسان ،

هنوز ویرایش نشده اند. اعلی، واقعه، حدید، یس ، روم ، و چندین سوره کوچک قرآن

توضیح من چون مرتب در سفر هستم تفاسیری که در اختیار داشتم ممکن بود چاپ های مختلف بود بنابراین ممکن است در شماره صفحه ها ی مراجع اختلاف باشد

سوره نعمت یا رحمت

سوره الرحمن مکی است و دارای ۷۸ آیه است و بعضی آن را مدنی می دانند.
نام سوره بر گرفته از آیه اول است و «الرحمن»، همچون «الله» از نام ها و صفات مخصوص خداوند است . خداوندی که بعنوان آموزگار قرآن و آفریدگار بشر و آموزندة بیان، ذکر شده است.

محتوای سوره

سوره الرحمن، در خطابی به انس و جن، از آفرینش جهان و از نعمتهای فراوان گوناگون خدا در دنیا و بهشت، و نیز از عقوبت های اهل دوزخ، سخن گفته است و با تکرار ۳۱ بار آیه «فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ » در این سوره نسبتاً کوچک می پرسد، به کدام یک از نعمتهای پروردگار تکذیب می کنید؟! این سوره در زبان ائمه (ع) به (عروس قرآن) معروف است و از آفرینش جن و انس و نعمت های بزرگ خلقت، تعلیم و تربیت، حساب و میزان وسايل رفاهی انسان، غذاهای روحی و جسمی، نعمتهای دنیا و‌ آخرت سخن می گوید.

این در این مقام است که خاطر نشان سازد، که خدای تعالی عالم و اجزاء آن را از زمین، آسمان، خشکی ها، دریاها،‌ انس، جان، را طوری آفریده ، و نیز اجزای هر یک را طوری نظم داده که انس و جن بتوانند در زندگی خود از آن بهره مند شوند، و قهراً عالم به دو قسمت و دو نشئه تقسیم می شود.

۱ – یکی نشئه دنیا که به زودی خودش با اهلش فانی می شود.

۲ – و یکی دیگر نشئه آخرت که همیشه است. و در آن نشئه سعادت از شقاوت و نعمت از نقمت متمایز است.
با این بیان روشن می شود که عالم هستی از دنیایش گرفته تا آخرتش نظامی واحد دارد. تمامی اجزاء و ابعاد این عالم با اجزاء و ابعاد آن عالم مرتبط است.

و اجزاء‌ عالم هستی ارکانی قویم دارد،‌ ارکان یکدیگر را اصلاح می کنند. این جزء مایه تمامیت جزء دیگر است ، و آن مایه تمامیت این است پس آنچه در عالم هست چه عینش و چه اثرش از نعمت ها و آلاء خدای تعالی است، به همین جهت پشت سر هم از خلایق می پرسد و با عتاب هم می پرسد. (فبای آلاء ربکما تکذبان) به کدام یک از نعمتهای پروردگار تکذیب می کنید؟ .

(این سوره بیانگر نعمتهای خدا به انس و جن است) و این خطاب، عتاب آمیز به انس و جن در این سوره سی و یک بار تکرار شده است.

و باز به همین مناسبت است که این سوره با نام رحمان آغاز گردید (تنها سوره که بعد از بسم الله یکی از اسماء خدا آمده) که صفت رحمن عمومی و همگانی خداست. رحمتی که مؤمن و کافر و در دنیا و آخرت را در بردارد. و در آخر سوره با (تبارک اسم ربک ذی الجلال و الاکرام) ختم می شود.

این ۳۱ بار تکرار «و بأی آلاء ربکما تکذبان» در هر مرتبه مناسب همان تفسیر است که خدا این قرآن را به وسیله پیامبر بزرگش محمد (ص) به جن و انس تعلیم فرمود.

*بطور کلی این سوره از یک نظر یک بخش بهم پیوسته ، پیرامون نعمتهای خداوند منان است ، اما از نظر دیگر، می توان محتوای آن را به پنج بخش تقسیم کرد :

«بخش اول» : که مقدمه و آغاز سوره است ، از «نعمتهای بزرگ خلقت ، تعلیم و تربیت ، حساب و میزان، وسائل رفاهی انسان ،غذاهای روحی و جسمی او سخن می گوید.

بخش دوم » : توضیحی است بر مسأله چگونگی آفرینش جن و انس .

بخش سوم » : بیانگر «نشانه ها و آیات خداوند در زمین و آسمان است .

بخش چهارم» : از نعمتهای دنیوی فراتر رفته ، سخن از «نعمتهای جهان دیگر» است ، که با دقت و ظرافت خاصی ریزه کاری های نعمتهای بهشتی ، اعم از باغها ، چشمه ها ، میوه ها ، همسران زیبا و با وفا، و انواع لباسها، توضیح داده است.

بالاخره در «بخش پنجم » : این سوره، اشاره کوتاهی به سرنوشت مجرمان و قسمتی از مجازاتهای دردناک آنها آمده است، ولی از آنجا که اساس سوره بر بیان رحمت الهی است ، در این قسمت توضیح زیادی داده نشده ، به عکس نعمتهای بهشتی ، که بطور مشروح و گسترده آمده است، آنچنان که دلهای مؤمنان را غرق سرور و امید کرده، غبار غم را از دل بر می دارد، و نهال شوق را در خاطر می نشاند.

تکرار آیه «  فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ » آن هم در مقطعهای کوتاه ، آهنگ جالب و زیبائی به سوره داده، و چون با محتوای زیبایش آمیخته می شود، جاذبهء خیره کننده ای پیدا می کند.

جالب آن که این آیه تکراری هم انسان ها را مورد خطاب قرار می دهد هم جنّیان را ، که کدام یک از نعمت های بی شمار الهی را تکذیب می کنید؟.

لذا جای تعجب نیست که در حدیثی از پیامبر گرامی اسلام (ص) نقل شده: «برای هر چیزی عروسی است ، و عروس قرآن سوره الرحمن است ».

در سوره قبل هشدار تکرار شده بود : «عذابی و نذر» (سوره قمر) ، در این سوره نعمت ها تکرار می شود «فبایّ الاء ربکما…»
سوره قبل با قیامت شروع و با قدرت الهی تمام شد : «اقترب الساعه …ملیک مقتدر» ولی در این سوره با رحمت شروع و با اکرام پایان می پذیرد . «الرّحمن …ذی الجلال و الاکرام»