بیان در کلام علامه

بیان در کلام علامه
و مراد به «بیان» ، در اینجا کلامی است که از آنچه در ضمیر است پرده بر می دارد. و خود این از عظیم ترین نعمتهای الهی است، و تعلیم این بیان از بزرگترین عنایات خدائی به انسانها است (آری اینکه خدای سبحان ابزار سخن گفتن را به ما داده،‌ و طرز آن را به ما آموخته، تا آنچه در دل خود داریم به دیگران منتقل کنیم، و به آنها بفهمانیم که چه می خواهیم و چه می فهمیم، به راستی از عظیم ترین نعمت هاست.
پس کلام صرف آواز نیست که ما آنرا با بکار بردن ریه و قصبة آن و حلقوم از خود سر دهیم. همانطور که حیوانات از خود سر می دهند. و نیز صرف تنوع دادن بصوتی که از حلقوم بیرون می شود نیست، که در نتیجه فرق ما با سایر حیوانات این باشد که ما می توانیم از حلقوم خود صدا در آوریم و در فضای دهن آنرا تکه تکه نموده به اشکال مختلف در آوریم.
بلکه انسان با الهامی طبیعی که موهبتی است از ناحیة خداوند سبحان با یکی از این صوتهای تکیه دار بر مخرج دهان که آن را حرف می نامند، و یا با چند حرف از این حروف که با هم ترکیب می کند، علامتی درست می کند که آن علامت به مفهومی از مفاهیم اشاره می کند.
و به این وسیله آنچه از حس شنونده و ادراکش غایب است را برای او، ممثل می سازد، و شنونده بر احضار تمامی اوضاع عالم شهود ، چه روشن و درشت آن ، و چه باریک و دقیقش، چه موجودش و چه معدومش، چه گذشته اش و چه آینده اش در ذهن خود توانا شود‌،‌ و پس از حضور مفاهیم به هر وضعی از اوضاع معانی غیر محسوس (که تنها راه درکش نیروی فکر آدمی است و حس ظاهری را بدان راهی نیست. دست یابد.
خلاصه : گوینده با صدائی که از خود در می آورد، با حروف ترکیب نیافته و ترکیب یافته اش تمامی اینها را که گفتیم در ذهن شنونده خود حاضر سازد، و در پیش چشم دلش ممثل سازد، به طوری که گوئی دارد آن ها را می بیند،‌ هم اعیان آنها را و هم معانی را.
مقدار دخالت این نعمت یعنی نعمت سخن گفتن در زندگی انسانها حاجت به بیان ندارد، چون همه می دانیم، زندگی آدمیان اجتماعی و مدنی است، و این زندگی در آغاز پیدایش بشر صورت نگرفت، و به ترقی و تکامل امروزیش نرسید مگر از همین راه که برای هر چیزی نامی نهاده و بدین وسیله باب تفهیم و تفهم فهمیدن و فهماندن را بروی خود بگسترد.
و اگر این نبود هیچ فرقی میان او و حیوان بی زبان نبود، زندگی او نیز مانند حیوانات جامد و راکد می ماند، و بهترین و قوی ترین دلیل بر اینکه الهام الهی بشر را به سوی بیان هدایت نموده ، مسئله بیان و سخن گفتن ریشه از اصل خلقت دارد.
و نیز اختلاف لغت ها و زبانها در امتهای مختلف،‌ و حتی طوائف مختلف از یک امت است چون می بینیم که اختلاف امتها و طوائف در خصائص روحی، و اخلاق نفسانی و نیز اختلاف آنان به حسب مناطق طبیعی که در آن زندگی می کنند اثر مستقیم در اختلاف زبانهایشان دارد.
چنانکه خداوند می فرمایند:
« وَمِنْ آیَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافُ أَلْسِنَتِکُمْ وَأَلْوَانِکُمْ »
از آیات او خلق آسمانها و زمین ، و اختلاف زبانها و رنگهای شماست .