سومین نعمت از مواهب خداوند رحمن/چهارمین نعمت و اولین نعمت در طبیعت

سومین نعمت از مواهب خداوند رحمن

« الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ بِحُسْبَانٍ »۵
(خورشيد و ماه با حسابى [منظم و دقيق] روانند )

المیزان : خورشید و ماه بر طبق حساب منظمی می گردند تقدیر کلام چنین است که خورشید و ماه با حسابی از خدای تعالی در حرکتند، یعنی در مسیری و به نحوی حرکت می کنند که خدای تعالی برای آن در تقدیر فرموده.

چهارمین نعمت و اولین نعمت در طبیعت

یکی دیگر از نعمتهائی که مشمول فیض رحمانی به شمار آورده شمس و قمر است که پس از مرتبه و مقام قرآن و آزمودن آن، و پس از خلقت انسان و آزمودن وی را به نطق و بیان ، اول ظهور رحمت عام او در عالم طبیعیّات که مقدمه پیدایش انسان ، و برای نفع و بهره بردن و آسایش او لازم ، و ابقاء نوع بشر منوط به آنست ، خورشید است ؛ که در عالم مادیات مظهر اتم فیض سبحانی است . و ماه که خلیفه و جانشین وی است که در شب زمین را به نور خود روشنی می دهد و رونق می بخشد.

(بحسبان) اشاره به اینکه: شمس و قمر هر یک به نظام معیّن در فلک خود همان طوری که ناظم و مربی عالم در طبیعت آنها گذاشته، و مقرر فرموده مسخّر امر تکوینی الهی گردیده اند. و بدون آنکه سر سوزنی از مدار خود تجاوز نمایند، انجام وظیفه می دهند و اشاره به نظم و نسق حرکات ماه و خورشید دارد. چنانکه در سوره یس می خوانیم:

وَالشَّمْسُ تَجْرِي لِمُسْتَقَرٍّ لَهَا ۚ ذَٰلِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ﴿٣٨﴾ وَالْقَمَرَ قَدَّرْنَاهُ مَنَازِلَ حَتَّىٰ عَادَ كَالْعُرْجُونِ الْقَدِيمِ ﴿٣٩﴾ لَا الشَّمْسُ يَنْبَغِي لَهَا أَنْ تُدْرِكَ الْقَمَرَ وَلَا اللَّيْلُ سَابِقُ النَّهَارِ ۚ وَكُلٌّ فِي فَلَكٍ يَسْبَحُونَ﴿٤٠﴾

و خورشيد [نيز براى آنان نشانه‏اى از قدرت ماست] كه همواره به سوى قرارگاهش حركت مى‏كند . اين اندازه‏گيرى تواناى شكست‏ناپذير و داناست ،«۳۸» و براى ماه منزل‏هايى قرار داديم تا اينكه به صورت شاخه كهنه هلالى شكل و زرد رنگ خرما برگردد [و باز به تدريج بدر كامل شود ، ] «۳۹» نه براى خورشيد اين توان هست كه به ماه برسد ، و نه شب از روز پيشى مى‏گيرد ، و هر كدام در مدارى شناورند

اشاره به اینکه:‌ شمس در همان قرار گاه و محل استقرار خود حرکت می کند لکن قمر منزلهائی را طی می نماید لاکن هیچکدام از مدار خود تجاوز ننموده و هر یک در فلک و کره مخصوص به خود شناورند.