پنجمین موهبت الهی (و النجم و الشجر یسجدان)

پنجمین موهبت الهی

و النجم و الشجر یسجدان

۶
و گياه و درخت همواره [براى او] سجده مى‏كنند

و گیاه و درخت برای او سجده می کنند،‌ پنجمین موهبت بزرگ الهی، از آسمان به زمین نظر افکنده می فرماید: و گیاه و درخت برای او سجده می کنند. نجم گاه به معنی ستاره می آید، و گاه به معنی گیاهان بدون ساق، و در اینجا که به قرینه شجر (درخت) منظور دوم یعنی گیاهان بدون ساقه است . اصولاً این واژه در اصل به معنی طلوع است، و اگر به این گیاهان «نجم» گفته می شود. نیز به خاطر طلوع آن است.

می دانیم تمام مواد غذائی انسانها در اصل از گیاهان گرفته می شود. با این تفاوت که قسمتی از انسانها مستقیماً مصرف می کنند. و قسمت دیگری را صرف تغذیه حیوانات می شود که جزء‌ مواد غذائی انسان است.

این معنی حتی در مورد حیوانات دریايی نیز صادق است زیرا آنها نیز از گیاهان خیلی کوچک تغذیه می کنند که میلیونها میلیون از آن در هر گوشه و کنار دریا در پرتو پر نور آفتاب می روید و در لابلای امواج در حرکت است. به این ترتیب (نجم) انواع گیاهان کوچک و خزنده که ساق ندارد و روی زمین پهن می شود مثل (کدو، ‌خیار، خربزه و امثال انها)
و شجر انواع گیاهان ساقه دار مانند غلات و درختان میوه و غیر آن را شامل می شود.

و تعبیر (یسجدان) (این دو سجده می کنند) اشاره به تسلیم بی قید و شرط آنها در برابر قوانین آفرینش، و در مسیر منافع انسانهاست، مسیری که خدا برای آنها معین کرده، و آن را بی کم و کاست می پیمایند.

در ضمن اشاره به اسرار توحیدی آنها نیز هست، چرا که در هر برگ و هر دانه گیاهی آیات عجیبی از عظمت و علم پروردگار وجود دارد. برگ درختان سبز در نظر هوشیار هر ورقش دفتریست معرفت کردگار- البته این احتمال نیز داده شده که منظور از نجم در آیة فوق ستارگان آسمان باشد، ولی آنچه در بالا گفته شد با قرائن موجود در آیة مناسبتر و سازگارتر است

*صاحب المیزان می فرماید: اینکه فرمود گیاه و درخت برای خدا سجده می کنند منظور از سجده خضوع و انقیاد این دو موجود است، برای امر خدا، که برای امر خدا نشو و نما می کنند که به امر او سر از زمین بر می دارند، و رگ و ریشه خود را برای جذب مواد عنصری زمین و تغذیه به آن در جوف زمین می دوانند، و همین خود سجده آنها است.

و نیز علامة طباطبائی می فرمایند: نجم هر روئیدنی است که نجم می کند و ساقه ندارد،‌ شجر به معنی روئیدینهائی است که ساقه دارد. این معنای خوبی است مؤیدش آمدن کلمه نجم با شجر است و آن دو را با هم جمع کرده هر چند نام شمس و قمر چه بسا آدمی را به این توهم می اندازد که نکند مراد به نجم ستاره باشد منتهی .

و نیز در مخزن العرفان : بیان شده که شاید مقصود از نجم چنانچه بعضی مفسرین را رأی چنین است ستارگان باشند. که نسبت به عالم بشری از حیث رتبة و مقام بعد از شمس و قمر به شمار می آیند و مرجع ضمیر (یسجدان) نجم و شجر است و اشاره به اینکه اینان خاضع و منقاد امر تکوینی پروردگارند ، و هیچوقت از خدمت مرجوعه به خود سستی نمی کنند و اگر کسی به دیده تحقیق و به چشم دل آن را بنگرد، انگار به چشم دل که به مراتب بسیار بیناتر و روشن تر از چشم سر است،‌ می بیند چگونگی رکوع و سجود آنها را قوله تعالی :

« أَوَ لَمْ یَرَوْاْ إِلَی مَا خَلَقَ اللّهُ مِن شَیْءٍ یَتَفَیَّأُ ظِلاَلُهُ عَنِ الْیَمِینِ وَالْشَّمَآئِلِ سُجَّدًا لِلّهِ وَهُمْ دَاخِرُونَ»
آيا به سوى آنچه خدا آفريده نظر نكردند كه سايه‏هاى آنان در حالى كه فروتنانه براى خدا سجده مى‏كنند ، از راست و چپ برمى‏گردد ؟ )