هفتمین نعمت /انواع میزان

هفتمین نعمت

وَوَضَعَ الْمِیزَانَ
سپس به سراغ نعمت هفتم می رود می فرماید: (و وضع المیزان) خداوند میزان را قرار داد.

«میزان» ، به معنی هر گونه سنجش است، سنجش حق از باطل، سنجش عدالت از ظلم و ستم، و سنجش ارزشها، و سنجش حقوق انسانها، در مراحل و مسیرهای مختلف اجتماعی.
«میزان» هر قانون تکوینی و دستور تشریعی را شامل می شود چرا که همه وسیله سنجشند.

و مسلماً میزانی که در این آیه ، بعد از ذکر آفرینش آسمان به آن اشاره شده، مفهوم گسترده ای دارد که هر وسیله سنجش و همه قوانین تکوین و تشریع را فرا می گیرد، نه فقط وسیله
سنجش وزن اجناس .نمونه

انواع میزان

برای هر چیزی میزانی است،‌ میزان: قپان، برای اشیاء سنگین، میزان الحراره، برای هوا، میزان طول، میزان طلا و میزان ها گاه با هم فرق می کنند و میزانی که با آن اخلاق و گفتار و عقائد را می سنجند چیز دیگر است. مثل: عملی را با عملی بسنجند.

و اولی اینکه میزان برای اعمّ از موازنه حسّی و معنوی وضع گردیده زیرا که میزان لفظ عامی است و دارای مصادیق عدیده است و در تمام امور از اعتقادات و اخلاقیات و امور دیگر تعدیل می شود و شامل می گردد. و نیز میزان معمولی در معاملات برای عدالت و آنچه را در معنی موازنه باشد مثل تعدیل در قوای شهویه و غضبیه.

*درست است که (میزان) در لغت به معنی ترازو و وسیلة وزن کردن سنگینی است، اما مسلماً‌ میزانی که در این آیه، بعد از ذکر آفرینش آسمان به آن اشاره شده مفهوم گسترده ای دارد که هر وسیله سنجش و همه قوانین تکوین و تشریع را فرا می گیرد، نه فقط وسیله سنجش وزن اجناس.

اصولاً بر افراشته بودن آسمان و نظم دقیقی که بر میلیونها کرة آسمانی حاکم است بدون میزان و قوانین حساب شده ای امکان پذیر نیست و اینکه می بینیم در بعضی از عبارات «میزان» به معنی قرآن و یا به معنی «عدل» یا «شریعت» یا «ترازو» تفسیر شده است در حقیقت هر کدام اشاره به مصداقی از این مفهوم کل و گسترده است.

در آیة بعد نتیجه گیری جالبی از این موضوع کرده: «هدف از قرار دادن میزان در عالم هستی این است که شما هم میزان را رعایت کنید و در آن طغیان ننمائید».

« أَلَّا تَطْغَوْا فِی الْمِیزَانِ * وَأَقِیمُوا الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ وَلَا تُخْسِرُوا الْمِیزَانَ »
تا در [سنجيدن با] ترازو طغيان روا مداريد [و از مرز عدالت فراتر نرويد . ] «۸» و ترازو را به عدالت برپا داريد و از ترازو مكاهيد .

شما نیز بخشی از این عالم عظیم هستید هرگز نمی توانید به صورت یک وصله تا همرنگ در این جهان بزرگ زندگی کنید، عالم نظام و میزانی دارد، شما هم باید نظام و میزان داشته باشید اگر میزان و قانون از عالم بزرگ بر چیده شود راه فنا و نابودی پیش می گیرد. و اگر زندگی شما هم فاقد نظم و میزان باشد رو به فنا خواهید رفت.

چه تعبیر جالبی که از کل عالم هستی به انسان منتقل می شود، و قوانین حاکم بر آن عالم کبیر را با قوانین حاکم بر زندگی انسان صغیر هماهنگ می شمرد،‌ و این است حقیقت توحید که اصول حاکم همه جا یکی است.

بار دیگر، روی مسئله عدالت و وزن تکیه کرده می گوید: شما وزن را بر اساس عدالت بر پا دارید و در میزان کم و کسر نگذارید، (و اقیموا الوزن بالقسط و لا تخسروا المیزان) قابل توجه اینکه در این آیات سه مرتبه میزان ذکر شده ممکن است در هر یک معنای غیر از دیگری باشد، و از تناسب آيات چنین بر می آید. که در مرحلة اول، و وضع المیزان ، چون بعد از ذکر اوضاع عالم از شمس و قمر و نجوم و اشجار و رفعت آسمان و سخن از اوضاع و قوانینی است که خداوند در سراسر عالم هستی قرار داده است.

در مرحله دوم: سخن از طغیان انسانها در تمام موازین زندگی فردی و اجتماعی است که طبعاً دایره محدودتری دارد. و حد وسط بین افراط و تفریط را بگیرید و ممکن است میزان عام در امور حسی و معنوی هر دو استعمال شود.