آیات ۳۷ و ۳۸/اشاره ای به اوضاع وقوع قیامت

آیات ۳۷ و ۳۸

فَإِذَا انْشَقَّتِ السَّمَاءُ فَكَانَتْ وَرْدَةً كَالدِّهَانِ ﴿٣٧﴾ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿٣٨
و ناگهان آسمان بشكافد و چون چرمى سرخ رنگ و گلگون شود .«۳۷»پس كداميك از نعمت هاى پروردگارتان را انكار مى‏كنيد ؟

اشاره ای به اوضاع وقوع قیامت

در تعقیب آیات گذشته بعضی از حوادث قیامت را بازگو می کند،‌ این آیات همچنان ادامه همان بحث و ذکر خصوصیات دیگری از صحنة قیامت، و چگونگی حساب، و مجازات، و کیفر است. اول می فرماید:
فَإِذَا انْشَقَّتِ السَّمَاءُ فَكَانَتْ وَرْدَةً كَالدِّهَانِ
در آن هنگام که آسمان شکافته شود، و همچون روغن مذاب گلگون گردد، (حوادث هولناکی رخ می دهد که تاب تحمل آنرا ندارید) [نخواهید داشت] .
«شق» به معنی شکافتن و بدو نصف گردیدن آمده مثل: (اذا السماء‌ انشقت) (ثم شققنا الارض شقّا) (یوم تشقق السّماء بالغمام) و امثال اینها در قرآن، اشاره به اینکه به هنگام وقوع قیامت عالم مادّیات و طبیعیات مندک و پراکنده می گردند.
«سماء»، شاید مقصود کرات و سیّارات و کهکشانها باشد زیرا سماء مأخوذ از سمو است اگر شیئی مادّی و طبیعی موصوف به سمّو گردد مرتبه بالا و علوّ مکانی آن مقصود است.
و اگر امر معنوی موصوف به سمّو گردد علوّ مرتبه و بلندی مقام و رتبه آن مقصود است.
و در قرآن «سماء را به دخان» معرّفی نموده آنجا که فرمود: «ثم استوی الی السماء و هی دخان»، اشاره به (دخان) شاید اشاره به جسم لطیف ایثری ، یا شبیه به او باشد.
و مقصود از شکافتن آن ، تفرق کرات و سیارات باشد، که به فقدان آن قوه اثیری و نیروئی که به تقدیر (عزیز علیم) آنها را با هم جمع نمود.
وقتی آن نیرو و جسم اثیری به اراده حق تعالی مضمحل گردید اوضاع آسمانی از هم گسیخته و اجزاء آن پراکنده می گردد.
از مجموع آیات (قیامت) به خوبی استفاده می شود که در آن روز نظام کنونی جهان به کلی در هم می ریزد. و حوادث بسیار هول انگیز در سرتاسر عالم رخ می دهد، کواکب و سیارات و زمین و آسمان دگرگون می شوند، و مسائلی که تصور آن ، امروز برای ما مشکل است واقع می گردد؛ و از جمله چیزی که در آیة فوق است که کرات آسمانی از هم می شکافد و به رنگ سرخ و به صورت مذاب همچون روغن در می آید.
«ورده» و ورد به معنی (گُل) است و از آنجا که گلها غالباً سرخ رنگند معنی سرخ را در اینجا تداعی می کند.
*و نیز گفته شده : (ورده کالدّهان) یعنی حمراء که آسمان بعد از شکافته شدن متلون و رنگ به رنگ می گردد. مثل روغن آب شده که اول زرد و پس از آن قرمز و سرخ می گردد، مثل گل سرخ و دهان جمع دهِن بمعنی روغن است.
و نیز گفته شده: (کالدهان) تشبیه بروغن زیت از جهت آن است که هر ساعت روغن زیت برنگی می نماید ، پس در آن روز آسمان مثل ورد باشد در رنگ و مثل دهن باشد در اختلاف الوان. (مجاهد و قتاده و ضحاک).
«فبای آلاء ربکما تکذبان»،
شاید اشاره به این باشد که آن کسی که در مدّت مدیدی اوضاع عالم را روی یک میزان مضبوطی نگاه داشته ، و هر یک از اجزاء عالم ارضی و سمائی را در محل و مقر خود موظف به انجام عملی گردانیده ، و در مدت معیّنی به قدری که حکمت الهی اقتضاء‌ بقاء آنرا داشته باشد، همگی دست به دست هم داده و به یک صورت وحدانی به طرز حکیمانه این کاخ مجلّل عالم جهانی را تشکیل داده اند.
که افراد بشر و افراد جن در این عالم استکمال روحانی و جسمانی پیدا نمایند، و پس از منحل شدن عالم طبیعیات ، عالم دیگری که آخرین مقام انسانی و در خور رتبه و مقام وی است به جزای اعمال خود (ان خیراً فخیراً ، و ان شراً فشراً) برسند. پس چگونه نعمتهای الهی را تکذیب می نمائید.