تفسیر آیات ۳۹ و ۴۰ سوره الرحمن

آیات ۳۹ و ۴۰٫

فَيَوْمَئِذٍ لَا يُسْأَلُ عَنْ ذَنْبِهِ إِنْسٌ وَلَا جَانٌّ ﴿٣٩﴾ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ﴿٤٠﴾
در آن روز [به علت سرعت فوق العاده حسابرسى و روشن بودن همه امور] هيچ انس و جنّى را از گناهش نپرسند .«۳۹»پس كداميك از نعمت هاى پروردگارتان را انكار مى‏كنيد ؟

توضیح آیات :

روزی که باطنها ظاهر می گردد
در این آیه و در ادامه اوضاع قیامت ، و بعد از حوادث تکوینی قیامت ، به وضع انسان گنهکار در آن روز ، پرداخته ، می افزاید : « فَیَوْمَئِذٍ لَّا یُسْأَلُ عَن ذَنبِهِ إِنسٌ وَلَا جَانٌّ »
پس از شکافته شدن آسمان و پدید شدن عالم قیامت سئوال نمی شود نه از آدمی و نه از جن که چه کردید، زیرا اعمال هر کسی در بشره وی ظاهر می گردد.
بلکه یکی از اوصاف قیامت (تبلی السرائر) است که باطنها ظاهر می گردد. و نیز تمام اجزاء بدن انسان به زبان آیند و بر ضرر او شهادت می دهند. این است که قیامت را (عالم حیوان) معرفی نموده وقتی چنین است دیگر چه جای سئوال است (آنجا که عیان است چه حاجت به بیان است) و باز می فرماید:
فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ﴿٤٠﴾

نکته ها

۱ـ در روایات می خوانیم: قیامت پنجاه موقف دارد.
در یک موقف، فرمان بازداشت و حسابرسی و سئوال است، «وقفوهم انهم مسئولون»
در موقف دیگر مهر بر لب ها زده می شود، «نختم علی افواههم» در موقف دیگر از یکدیگر استمداد می کنند، و در موقف دیگر همه گریانند. بنابرین اگر در این آیات می خوانیم که از هیچ کس سئوال نمی شود مربوط به موقف خاصّی است.
۲ـ ممکن است مراد آیه این باشد که تنها از گناه سئوال نمی شود، «لا یسئل عن ذنبه» زیرا گناه خلافکار در آن روز حاضر است، «و وجدوا ما عملوا حاضرا» و اسرار درونی او آشکار. «تبلی السرائر» پس سئوال از چیزهای دیگر از قبیل عمر و درآمد و مصرف می شود نه از گناهان.
۳ـ در آینده آسمانها از هم شکافته و ذوب خواهند شد. آسمانهایی که «سبعاً شداداً» هستند، مثل روغن مذاب، روان می شوند.

پیام ها

۱ـ ظهور قیامت، با دگرگونی در نظام طبیعت صورت می گیرد. «فاذا انشّقت السماء…».
۲ـ پایان این جهان، فرو پاشیدن و درهم پیچیدن است، اما آغازی است برای جهان دیگر. «فاذا انشّقت السماء…فیومئذ…».
۳ـ جنّ نیز همچون انسان، مرتکب گناه می شود. «لا یسئل عن ذنبه انس و لا جانّ».
************