مواقف و عقبات قیامت

آیات ۴۱ و ۴۲

يُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِيمَاهُمْ فَيُؤْخَذُ بِالنَّوَاصِي وَالْأَقْدَامِ ﴿٤١﴾ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ﴿٤٢﴾
گناهكاران به نشانه‏هايشان شناخته مى‏شوند ، در نتيجه آنان را به موهاى پيش سر و به پاهايشان مى‏گيرند [و به آتش مى‏اندازند . ] «۴۱» پس كداميك از نعمت هاى پروردگارتان را انكار مى‏كنيد ؟.

گنهکاران از سیمایشان شناخته می شوند!

و در تأیید آیات قبل می فرماید:
« یُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِیمَاهُمْ فَیُؤْخَذُ بِالنَّوَاصِی وَالْأَقْدَامِ »
این آیه در مقام پاسخ از پرسشی تقدیری است ، کأنه کسی می پرسد: خوب وقتی از گناهشان پرسش نمی شوند پس از کجا معلوم می شود گناهکارند؟ در پاسخ فرمود: (مجرمین از سیمایشان شناخنه می شوند …) لذا آیه ۴۱ همین معنی را تأیید می نماید، که روز قیامت در صورت و سیمای گناهکاران آثار گناه ظاهر و هویدا است.

مواقف و عقبات قیامت

این منافات با آیات دیگر نیست که دلالت دارد که از همه سئوال می شود.
مثل قوله تعالی: «فوربک لنسئلنهم اجمعین عمّا کانوا یعملون»، پس قسم به خداوند که هر آینه از تمام آنها سئوال می کنم از آنچه بودند عمل می کردند. «وقفوهم إنهم مسئولون»، نگاه دارید آن را که آنها پرسیده شوندگانند.
زیرا که، مواقف و مراحل و عقبات قیامت بسیار است و شاید این آیه (لا یسئل) راجع به یکی از مواقف باشد، یا این که اول ظهور قیامت مراد باشد
و اینکه قیامت یک روز بسیار طولانی است و انسان از مواقف و گذرگاههای متعددی باید بگذرد و در هر صحنه و موقفی باید مدتی بایستد، طبق بعضی از روایات این مواقف پنجاه موقف است، در بعضی از مواقف سئوال نمی شود، بلکه، رنگ، رخساره خبر می دهد از سرّ درون. چنانچه از آیات دیگر فهمیده می شود.
و در بعضی مواقف مُهر بر دهان انسان گذارده می شود و اعضای بدن به شهادت بر می خیزند، در بعضی مواقف از انسانها دقیقاً پرسیده می شود. «وَقِفُوهُمْ إِنَّهُم مَّسْئُولُونَ » (صافات/۲۴) « فَوَرَبِّکَ لَنَسْأَلَنَّهُمْ أَجْمَعِیْنَ » (حجر/۹۲) « عَمَّا کَانُوا یَعْمَلُونَ » (حجر/۹۳)
و در بعضی مواقف دیگر: انسانها به جدال و دفاع و مخاصمه بر می خیزند ۰نحل ۱۱۱). خلاصه هر صحنه ای شرائطی دارد و هر صحنه از صحنة دیگر خوفناک تر است .
باز در تعقیب به آن همگان را مخاطب ساخت و می فرماید: «فبای آلاء ربکما تکذبان»،‌ کدامین نعمت از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب می کنید.
آری در آن روز سئوال نمی شود بلکه « یُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِیمَاهُمْ » (رحمن/۴۱).
مجرمان با قیافه هایشان شناخته می شوند.
«سیما» : در اصل به معنی علامت و نشانه است و هر گونه علامت و نشانه ای را که در صورت ، و یا سایر نقاط بدن آنها باشد شامل می شود، ولی از آنجا که علائم خوشحالی و بدحالی بیشتر در صورت نمایان می گردد، به هنگام ذکر این لفظ غالباً صورت تداعی می شود. در آن روز، گروهی دارای چهره های بشاش نورانی و درخشانند که بیانگر ایمان و عمل صالح آنهاست، و گروهی دیگر صورتهای سیاه و تاریک و زشت و عبوس دارند، که نشانگر نشانه کفر و گناه آنهاست. در آیات دیگر می خوانیم :
« وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ مُّسْفِرَةٌ * ضَاحِکَةٌ مُّسْتَبْشِرَةٌ * وَوُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ عَلَیْهَا غَبَرَةٌ * تَرْهَقُهَا قَتَرَةٌ»
در آن روز چهره هائی درخشان و نورانیند، و چهره هائی تاریک، که سیاهی مخصوصی
آن را پوشانده، سپس می فرماید: « فَیُؤْخَذُ بِالنَّوَاصِی وَالْأَقْدَامِ » (رحمن/۴۱)
آنگاه آنها را با موهای پیش سر،‌ و پاهایشان می گیرند و به دوزخ می افکنند.
«نواصی» : موهای پیش سر، «اقدام» : جمع قدم- پاها ، گرفتن مجرمان با موی پیش سر و پاها،‌ ممکن است به معنی حقیقی آن باشد، که مأموران عذاب این دو را می گیرند و آنها را از زمین برداشته، با نهایت ذلت به جهنم می افکنند، یا کنایه از نهایت ضعف و ناتوانی است در چنگال مأموران عذاب الهی،‌ که این گروه را با خواری تمام به دوزخ می برند، و چه صحنة دردناک و وحشتناکی است آن صحنه.؟
حدیث : طبرسی از امام رضا (ع) چنین روایت می کند که فرمود: (هر کس معتقد به خدا باشد و گناه کند و توبه نکند در عالم برزخ او را عذاب کنند و روز قیامت دیگر بر او گناهی نیست که از او سئوال شود.
«بالنواصی و الاقدام» یعنی آنها را به موی پیشانی و قدمهایشان می گیرند، و شاید اشاره به این بکند که آثار گناه مجرمین از موی پیشانی آنان تا به قدم آنها گرفته، و در تمام اندام آنها آثار غضب الهی هویدا و ظاهر گردیده و این آیه تأئید می نماید آن اخبار و احادیثی را که دلالت دارد که در قیامت هر کسی به صورت عملش وارد محشر می شود و به صورت اخلاقش ظهور می نماید.
«فبای آلاء ربکما تکذبان» ، شاید اشاره به این باشد که آن پروردگاری که پس از مردن و منحل گردیدن بدن شما و خراب شدن دنیا، شما را فانی نمی گرداند ، بلکه در عالم دیگری که از حیث رتبه و تمامیت فوق این عالم دنیاست شما را حیات نوینی می بخشد،‌ و شما را زنده می گرداند به زندگی تمامتر و کاملتر، تا اینکه به نتیجه اعمال و افعال خود برسید.
پس چگونه ولی نعمت خود را ستایش نمی کنید و نعمت های او را تکذیب می کنید.