آیات ۴۳ تا ۴۵ سوره ی الرحمن/توصیفی از جهنم

آیات ۴۳ تا ۴۵

هَٰذِهِ جَهَنَّمُ الَّتِي يُكَذِّبُ بِهَا الْمُجْرِمُونَ﴿٤٣﴾ يَطُوفُونَ بَيْنَهَا وَبَيْنَ حَمِيمٍ آنٍ ﴿٤٤﴾ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ﴿٤٥
اين همان دوزخى است كه گنهكاران آن را دروغ مى‏پنداشتند .«۴۳» آنان در ميان آتش و آب جوشان رفت و آمد مى‏كنند«۴۴» پس كداميك از نعمت هاى پروردگارتان را انكار مى‏كنيد ؟
توضیح آیات
این آیات حکایت گفتاری است که آن روز به مجرمین گفته می شود : این است جهنمی که مجرمین تکذیبش میکردند.«هذه جهنم التی بها یکذب بها المجرمون.» ۴۳
(هذه) از اسماء اشاره است و اشاره به آیه بالا است و گویا ملائکه یا خزنه جهنم به گناهکاران گویند این آن جهنمی است که انبیاء به شما گفتند و شما دانسته از روی کبر و عناد ، یا ندانسته و بر اثر بی خردی و عدم تدّبر انکار نمودید و دروغ پنداشتی.(مخزن
*نظر مفسران مختلف نقل است: در اینکه مخاطبین حاضرین در محشرند و این سخن در قیامت به آنها گفته می شود؟ یا اینکه خداوند به پیامبرش (ص) می گوید این اوصاف دوزخی است که همواره مجرمان در این دنیا آن را انکار می کنند،‌ و یا اینکه مخاطب همه انس و جن هستند که به آنها هشدار می دهد جهنمی که مجرمان آن را انکار می کنند، دارای چنین اوصافی است که می شنوید، باید به هوش باشید، عاقبت کارتان به آنجا نرسد..

توصیفی از جهنم

باز در توصیف جهنم و عذابهای دردناک آن می افزاید: مجرمین در میان دوزخ و آب سوزان در رفت و آمدند.« یَطُوفُونَ بَیْنَهَا وَبَیْنَ حَمِیمٍ آنٍ »
(حمیم) آب جوشان را گویند (آن): آبی است که در نهایت حرارت و سوزندگی اشتداد و شدت حرارت ، پس آنها از یکسو در میان شعله های سوزان آتش جهنم می سوزند و تشنه می شوند و تمنای آب می کنند، و از سوی دیگر آب جوشان به آنها می دهند (یا بر آنها می ریزند)، و این مجازاتی است دردناک.
و از بعضی آیات قرآن استفاده می شود که چشمه سوزان حمیم در کنار جهنم است،‌ که اول دوزخیان را در آن می برند، و سپس در آتش می افکنند «و یسبحون فی الحمیم ثم فی النار یسجرون»‌ تعبیر به « یَطُوفُونَ بَیْنَهَا وَبَیْنَ حَمِیمٍ آنٍ » در این آیه مورد بحث مناسب همین آیه است.
پس در اینجا در مقام تهدید گناهکاران بر آمده و اشاره به سختی عذاب آنهائی است که منکر معاد و جهنم و بهشت و باقی اوضاع اخروی می باشند، که وقتی آنها را به جهنم انداختند آنها در بین درکات دوزخ و بین آب جوشانی که درمنتها درجه شدت است دور می زنند.
همان طوری که بهشتیان در درجات بهشت مقامات و درجات غیر محدودی دارند از هر درجه ای به درجه دیگر صعود نمایند و از نعمتهای بهشتی محفوظ گردند، زیرا که آنان مشمول الطاف الهی و بهشت دار کرامت و مظهر اسم (الرحمن) است و فیض حق تعالی محدود به حدّی نیست، و غیر محدود است.
و همین طور جهنم که مظهر غضب و نماینده اسم (شدید العقاب) است درکات غیر محدودی دارد و منکرین معاد که آیة بالا اشاره به آنها است در آن درکات دور می زنند و شاید «یطوفون» اشاره به این باشد که همانطوری که در دنیا آنان مثل کرم ابریشم علی الدوام به دور آرزوهای دور و دراز خود می چرخند و در مقام انسانیت و معارف الهیّه قدمی بالا نمی روند، همین طور در جهنم که نتیجه اعمال آنها است،‌ برای چشیدن عذاب در درکات آن دور می زنند و صعود و خروجی برای آنان نیست.
در تفسیر منهج الصادق، چنین گفته در بعضی روایات است که یک وادی در جهنم است که در آن چرک و ریم جهنمیان جمع شده و اهل جهنم را با همان زنجیر و غلهائی که بسته شده اند به آنجا می کشانند، و همه را در آن جا معذب نمایند تا آنکه مفصلها و رگهای آنها از هم بگسلد و دو مرتبه رگهای آنها به هم پیمودند پس آنها به این ترتیب همیشه معذب باشند.
« فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ »
چون این سوره مبارکه به اسم (رحمن) افتتاح گردیده و تکرار این آیه نیز اشاره به آلاء‌ و نعمتهای اله رحمن است، این است که آنچه هر عملی از برای بشر مهیّا نموده و به وی وعده یا وعید داده، تماماً‌ حتی جهنم به دلالت حدیث (غلبت رحمتی علی غضبی) آن نیز بیشتر نعمت و رحمت است.