آغاز سال عرفانی

آغاز سال عرفانی

 

علامه جوادي آملي می فرماید: سالكان،سالشان از ماه مبارک رمضان آغاز مي‏شود وقتي سالك صالح در پايان سال، يعني در ماه شعبان حساب سالي، يعني سود و زيان و عملكرد يكسال گذشته خود را بررسي مي‏كند، به خوبي درمي‏يابد كه يازده ماه براي رسيدن به مقصد كوشيده است و ديگر جاي حرف زدن نيست، بلكه بايد سكوت كند و از خدا بخواهد كه او را به جايي برساند كه غير از خودش كه محبوب بالذات و مقصود بالاصل است چيزي از او نخواهد. مناجات شعبانيه نيز مناسب آخرين ماه سال است، زيرا انسان همه گفتني‏ها را در يازده ماه گذشته گفته است و اكنون بايد شنونده خوبي باشد. .

و صلی الله علی محمد و ال محمد و عجل فرجه…

 

درخت طوبی در ماه شعبان

 

در کتاب مفاتیح الجنان، روایتی از پیامبر اکرم(ص) در فضیلت ماه شعبان ذکر شده است که معانی باطنی درخت طوبی در فرهنگ شیعی را نمایان می سازد: به درستی که خداوند عزوجل در روز اول ماه شعبان، امر می کند به درهای بهشت، پس باز می شوند و امر می کند درخت طوبی را، پس شاخه های خود را به این دنیا نزدیک می کند. آن گاه ندا می دهد که «ای بندگان خدا، این شاخه های درخت طوبی است؛ پس درآویزید به او که بلند کند شما را به سوی بهشت.

سپس در ادامه تشریح می کند که تمسک به هر یک از اعمال نیک در ماه شعبان، به مثابه آویخته شدن به یکی از شاخه های آن است و در این صورت، شاخساران درخت طوبی، فرد را به سوی بهشت حرکت خواهند داد.

براین اساس طوبی، درختی بهشتی است که سرمنشأ تمامی خیرات و نیکی هاست و در ماه شعبان، شاخساران خود را برای تنعم بندگان می گستراند.

اما چه تناسبی میان ماه شعبان و درخت طوبی وجود دارد؟

در این منبع، احادیث مختلفی ماه شعبان را به پیامبر اکرم(ص) منتسب کرده اند. برای نمونه، در روایتی از امام سجاد(ع) عنوان شده است که حضرت رسول اکرم(ص) می فرمود:«شعبان ماه من است، پس روزه بدارید؛ در این

ماه برای محبت پیغمبر خود و برای تقرب به سوی پروردگار خود…».

هر کس شعبان را برای محبت پیامبر خدا و تقرب به سوی خدا روزه بگیرد، خدا او را دوست دارد و او را به کرامت خود در روز قیامت نزدیک گرداند و بهشت را بر او واجب سازد.

درخت طوبی چیست و دقیقا کجاست؟

 

درخت طوبی در روایات و احادیث بسیار ذکر شده.

درخت طوبی یکی از نعمت های خداوند در بهشت است که بسیاری از مفسران آن را به درختی در بهشت تفسیر کرده اند که ریشه آن در منزل پیامبر اکرم(ص) قرار دارد. احادیث و روایات مختلفی در مورد واژه «طوبی» وجود دارد که به معنای ظاهری و باطنی آن می پردازند . در مورد کلمه طوبی و سدرة المنتهی در قرآن ذکر شده است.

امام صادق علیه السلام فرمود: «طوبی، سزاوار کسی است که در دوران غیبت قائم علیه السلام از ما خاندان، به فرمان های ما چنگ زند و قلب وی، پس از ره یافتن، در انحراف نیفتند.

پرسیدند: طوبی چیست؟ فرمود:درختی است در بهشت که در خانه علی بن ابی طالب علیه السلام ریشه دوانیده است. مؤمنی نیست جز آنکه در سرای او، شاخه ای از شاخه های آن درخت هست.

خیلی توفیق الهی بود هم بهار طبیعت و هم بهار دلها با معارف الهی ، با شکوفایی گلهای بهاری در پی معارف الهی و شکوفایی فطرت خود برآییم .

نفس باد صبا مشک فشان خواهد شد

عالم پیر دگرباره جوان خواهدشد

ای دل ار عشرت امروز به فردا فکنی

مایه نقد بقا را که ضمان خواهد شد

ماه شعبان منه از دست قدح کاین خورشید

از نظر تا شب عید رمضان خواهدشد

گل عزیز است غنیمت شمریدش صحبت

که به باغ آمد از این راه و از آن خواهدشد

مطربا مجلس انس است و غزل خوان و سرود

چندگوئی که چنین رفت و چنان خواهد شد

غزلی از حافظ که اشاره به دو ماه شعبان و رمضان در یک غزل بهاری است. این غزل مشهور و زیبای خواجه اهل راز است و برای همگی ماهی پر خیر وبرکت همراه با دعاهای مستجاب از درگاه خداوند ذوالجلال آرزو مندیم: به امید خدا و برکات ادعیه معصومین (ع) و با این انوار معارف الهی در دعاها تحولات زیبایی در زندگی رخ خواهد داد و روح تازه ای به شما می بخشد.

سلامتی از بهترین نعمت های خداوند است و من سلامتی جان شما را آرزومندم، که خدا را شکر به شما تا اندازه ای داده شده، قدر سلامتی خود را بدانید و شکرگزار خداوند باشید. از ایام ماه های شعبان و رمضان غافل نشوید و برای رسیدن به مقصود از خداوند یاری بخواهید.

ایام خوشی فرا رسیده و روحیه و احوال خوبی خواهیم داشت در مهمانی خدا از این ایام هم بهترین بهره را ببریم و با معارف الهی أنس بگیریم و ارتباط قلبی با خدای خود داشته باشیم .

دعاها و مناجات شعبانیه حاوی علوم فراوانی در چگونگی رفتار بنده با خدای عزوجل، ادب دعا و استغفار برای رسیدن به معارف الهی و تقرب به خدای متعال است. که با تفکر و تدبر در این معارف بصیرتی برای سالک حاصل می شود.

مراد از تفکر معنای خاص آن است که از مقامات سالکان محسوب می شود و آن به قول خواجه عبدالله انصاری ره عبارت است از «تلمّس البصیره لاستدراک البغیه» یعنی جستجو نمودن بصیرت قلب برای ادراک مطلوب. در حقیقت تفکر تمهیدی است برای افاضه صورت مطلوب از جانب پروردگار.

فکر آن باشد که بگشاید رهی

راه آن باشد که پیش آید شهی.

و اما در اهمیت تفکر در آیات و روایات زیاده از شمارش است. از امام صادق (ع) است : «افضل العباده ادمان التفکر فی الله و قدرته» . و حضرت آیه الله نجابت(ره) در مورد اهمیت تفکر و نیز موضوع و متعلق تفکر می فرماید: تفکر بسیار کلاس عالی است در اسلام ؛ تفکر در صفات بسیار مرتبه عالی دارد؛ از نماز شب بالاتر است ؛ «خیر من عباده سبعین سنه»

 

در چه چیزی تفکرکنیم؟

 

در اسم و صفت خدا یک خورده آدم فکر بکند ، فکر بکند در نسبت پروردگار به خودش ، در نسبت خودش به پروردگار عالم ، چقدر پروردگار توانا به من نزدیک است ، چقدر من می‌توانم ، به وسیله خود خدا از چنگال طبیعت ، از چنگال اماره ، از چنگال لوامه، بیایم بیرون . فکر را در این جا بیاندازد.

از این یک خرده بیاید بالاتر، فکر را بیاندازد در اسماء و صفات خداوند، دنیا و آخرت پر از اسماء و صفات خداست ، این اسم و صفت خدا یعنی چه چیز؟ «هب لی کمال الانقطاع الیک» نهایت بریدگی از دیگران و چسبیدگی به خودت) را به من عنایت فرما تا چشمهای دل‌ها پرده های نور را بشکافد (و معرفت کامل نصیب گردد) همچنین جمله مشهوری که نسبت به پیامبر صلی الله علیه و آله است : «ما عرفناک حق معرفتک» تو را آنطور که سزاوار شناسائی تو است نشناختیم (آنطور که خودت خودت را می شناسی ).

پس معلوم می‌شود که اذهاب جهل کلی ملازم با معرفت (علم به علم ) نیست، بلکه معرفت عطای تازه لازم دارد (وگرنه جایی برای این کلام پیغمبر نمی ماند.). خدا می خواهد که شما ترقی کنید ، می خواهد شما بشوید اهل خانه نه اهل شکم و دنیا، می خواهد شما چیز فهم بشوید نه مثل خر توی گل…نهایتاً عنصر آدم عوض می شود در اثر استقامت .

یعنی الان نمی فهمد ، نمی بیند، چشم بصیرتش باز نشده ، یواش یواش باز می شود . بصیرت دست ما نیست، دست بشر نیست، دست خود خدا است .

موقعی که خدا دید زیاد یادش می کنی قهراً راه را باز می کند برای آدم.

یعنی بصیرت می دهد ، قدرت می دهد، یعنی فهم و شعور می دهد. اگر کسی یک هفته استقامت بکند تحقیقا هفته دوم می فهمد که امروز به یاد خدا یه ساعت بودیم حسابش می کند ، چون بنا ندارد خودش را گول بزند می خواهد صاف صاف صاف شود .

آقایی دارم که همه کاره و همه قدرتها در دست اوست ، می خواهم بشناسمش، می خواهم کمی به او تقرب پیدا کنم . اینجا دیگر هر چه نفس انسان بخواهد حقه بزند نمی تواند چون می فهمد که خیرم در این است .

خدا را بشناسم ، یعنی اگر خدا را من شناختم می توانم برای خلق خدا، من قشنگ معرف خدا باشم ، مبلغ خدا باشم، مبلغ جان جانان باشم . این آدم حس می کند اگر خدا را شناخت سرافرازی فوق العاده ای دارد.

پس اگر کمی دقت کند، یک هفته دقت کند ، هفته دوم حتماً برایش واضح می شود چون خدا در خداپرستی خودش جلوی غش آدم را می گیرد. یعنی خدا کمک می کند به بنده اش . خدایا من هرچه هستم بنده توام، خوب هستم یا بد به در خانه تو آمدم ، در خانه کریم ، حالا یاد خدا را هم فراموش نکنم لذا خدا کمک می کند. اما توقع هم نداشته باشد در یک هفته بشود سلمان فارسی ، تدریجی است، کم کم، چون راجع به روح و سرّ است لذا یک دفعه درست شدنش معنا ندارد. پس

ماه شعبان منه از دست قدح کاین خورشید

از نظر تا شب عید رمضان خواهد بود

استاد سیدعلی نجفی(ره): (عارف) همه جریانات عالم و همه اشیای عالم را چیز دیگری می بیند. آنها را آینه هایی می بیند برای خزائن آن اشیا.

قرآن می فرماید: “ان من شی إلا و عندنا خزائنه؛ و ما ننزله إلا بقدر معلوم”؛ هیچ چیزی در عالم نیست مگر اینکه خزائن آن پیش ماست، در عالم دنیا در محدوده قدر معلوم ذره ای از آن را نازل کردیم.

ولی شما بنگرید و خزائن آن را ببینید. اگر انسان بداند که چنین خدایی دارد چقدر اطمینان و آرامش خواهد داشت ؟ اول معلومات و بعد صفای دل . اگر این فتح باب بر دل شد، صدها مسئله کشف می شود. وقتی انسان از این راه وارد شد جریانات را می شناسد، عالم را می شناسد، خودش را می شناسد.

وَلا تَكونوا كَالَّذينَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنساهُم أَنفُسَهُم ۚ أُولٰئِكَ هُمُ الفاسِقونَ

و همسان کسانی نباشید که خدا را از یاد بردند، و خدا هم خودشان را از یاد خودشان برد! آنان بیرون روندگان (از حدود شرائع الهی) و خارج شوندگان (از دائره‌ی ایمان) هستند.

از آن کسانی نباشید که چون خدا را فراموش کردند، این فراموشی موجب شد آنها خودشان را فراموش کنند. انان كه در زندگی به حضور خدا خیلی توجه نمی کنند.

فرمود: کذاب آن کسی است که خبر آسمان و زمین را می دهد، ولی وقتی از خدا سؤال شود، آنجا می ماند. یعنی آن خبرها دروغ است. کسی که او را نمی شناسد، جریانات را نمی شناسد؛

و یک برداشت های غلط، برداشت های اعتباری، حرف های طوطی وار، سخن های بیجا و بی محتوا، و خیال در خیال می بافد.