زمزمه عـرفان مطالب تربيتي، عرفاني و اخلاقي و كتاب‌هاي سركار خانم طاهره سادات زرگرمرادي
حضرت ابراهیم و معرفی خداوند
[توجه کنید به آیات ۷۰ تا ۸۳ سوره شعراء] وقتی حضرت ابراهیم (ع) با بت پرستان زمان مواجه می شود بیان می دارد:“إِذ قالَ لِأَبيهِ وَقَومِهِ ما تَعبُدونَ”
(هنگامی که به پدرش (آزر) و قوم (بت‌پرست) خود گفت: چه چیز را پرستش می‌کنید؟ (چیزهائی را که می‌پرستید، کی شایسته‌ی پرستش می‌باشند؟).
“قالوا نَعبُدُ أَصنامًا فَنَظَلُّ لَها عاكِفينَ”
(مفتخرانه پاسخ دادند و) گفتند: بتهای بزرگی را می‌پرستیم و دائماً (به پرستش آنها می‌پردازیم و) بر عبادتشان ماندگار می‌مانیم.
“قالَ هَل يَسمَعونَكُم إِذ تَدعونَ”
گفت: آیا هنگامی که آنها را به کمک می‌خوانید، صدای شما را می‌شنوند و نیازتان را برآورده می‌کنند؟
“أَو يَنفَعونَكُم أَو يَضُرّونَ”
(یا سودی به شما می‌رسانند (اگر از آنها اطاعت کنید؟) و یا زیانی متوجّه شما می‌سازند (اگر از آنها سرپیچی نمائید؟).
“قالوا بَل وَجَدنا آباءَنا كَذٰلِكَ يَفعَلونَ”
می‌گویند: (چیزی از این کارها را نمی‌توانند بکنند) فقط ما پدران و نیاکان خود را دیده‌ایم که این چنین می‌کردند (و بتان را به گونه‌ی ما پرستش می‌نمودند و ما هم از کارشان تقلید می‌کنیم و بس. مگر می‌شود پدران و نیاکان ما در اشتباه بوده باشند؟).
حضرت إبراهيم به انها مي گوید:
“قالَ أَفَرَأَيتُم ما كُنتُم تَعبُدونَ” “أَنتُم وَآباؤُكُمُ الأَقدَمونَ” “فَإِنَّهُم عَدُوٌّ لي إِلّا رَبَّ العالَمينَ”
(آیا (می‌دانید که چه کار می‌کنید و) می‌بینید که چه چیز را می‌پرستید؟! (هم شما و هم پدران پیشین شما. همه‌ی آنها دشمن من هستند (آنهائی که شما معبود خود می‌دانید) بجز پروردگار جهانیان.
و بعد رب العالمین را چنین معرفی می کند:
مي فرمايد:
(پروردگار جهانیانی) که مرا آفریده است، و هم او مرا (به سوی سعادت دنیا و آخرت) راهنمائی می‌سازد (و در سراسر زندگی من حضور دارد و لحظه‌ای از من غافل نیست).و(آن کسی است که او مرا میخوراند و می‌نوشاند. (و هنگامی که بیمار شوم او است که مرا شفا میدهد.
(و آن کسی است که (چون اجلم فرا رسید) او مرا می‌میراند و سپس (در رستاخیز برای حساب و کتاب و جزا و سزا) مرا زنده می‌گرداند. (و آن کسی است که امیدوارم در روز جزا و سزا (که قیامت برپا است) گناهم را بیامرزد.
“رَبِّ هَب لي حُكمًا وَأَلحِقني بِالصّالِحينَ”
(ابراهیم دست دعا به درگاه خدا برداشت و گفت:)
پروردگارا! به من کمال و معرفت مرحمت فرما (تا در پرتو آن، حق را حق و باطل را باطل ببینم، و قدرت بر داوری صحیح در میان بندگانت داشته باشم)، و مرا (در دنیا و آخرت) از زمره‌ی شایستگان و بایستگان گردان.
و (با توفیق در طاعت و عبادت و اعمال نیک) برای من ذکر خیر و نام نیک در میان آیندگان بر جای دار. و مرا از زمره‌ی کسانی ساز که بهشت پرنعمت را فراچنگ می‌آورند.
شرحي مختصر بر اين ايات
الَّذِي خَلَقَنِي فَهُوَ يَهْدِينِ
( پروردگار جهانياني ) كه مرا آفريده است ، و هم او مرا ( به سوي سعادت دنيا و آخرت ) راهنمائي مي‌سازد ( و در سراسر زندگي من حضور دارد و لحظه‌اي از من غافل نيست ) .« يَهْدِينِ » : مرا راهنمائي مي‌كند و دستگيرم او است
” وَالَّذِي هُوَ يُطْعِمُنِي وَيَسْقِينِ”
آن كسي است كه او مرا ميخوراند و مي‌نوشاند . مراد اين است كه روزي‌رسانم او است و من همه جا بر سر خوان نعمت او نشسته‌ام .
“وَإِذَا مَرِضْتُ فَهُوَ يَشْفِينِ”
و هنگامي كه بيمار شوم او است كه مرا شفا مي‌دهد . مراد اين است كه شافي تنها خدا است و دكتر و دوا وسيله است . انسان مؤمن به پزشك مراجعه مي‌كند و دارو مي‌خورد ، ولي هيچ كدام را شفا دهنده نمي‌داند و بلكه معتقد است كه اگر خدا خواست دوا و درمان مؤثّر واقع مي‌شوند . نان و آب وسيله سير كردنند ، ولي سيركننده خدا است
.”وَالَّذِي يُمِيتُنِي ثُمَّ يُحْيِينِ”
و آن كسي است كه ( چون اجلم فرا رسيد ) او مرا مي‌ميراند و سپس ( در رستاخيز براي حساب و كتاب و جزا و سزا ) مرا زنده مي‌گرداند . « يُحْيِينِ » : مرا زنده مي‌كند . اشاره به اين است كه حيات‌بخش و ميراننده و دوباره زنده كننده خدا است .
“وَالَّذِي أَطْمَعُ أَن يَغْفِرَ لِي خَطِيئَتِي يَوْمَ الدِّينِ”
و آن كسي است كه اميدوارم در روز جزا و سزا ( كه قيامت برپا است ) گناهم را بيامرزد . « أَطْمَعُ » : چشم طمع مي‌دوزم . اميدوارم . كه گناهم و لغزشم را ىر روز حساب و كتاب و جزا و سزا ببخشي.
و نيز در دعا مي فرمايد:
“رَبِّ هَبْ لِي حُكْماً وَأَلْحِقْنِي بِالصَّالِحِينَ ”
( ابراهيم دست دعا به درگاه خدا برداشت و گفت : ) پروردگارا ! به من كمال و معرفت مرحمت فرما ( تا در پرتو آن ، حق را حق و باطل را باطل ببينم ، و قدرت بر داوري صحيح در ميان بندگانت داشته باشم ) ، و مرا ( در دنيا و آخرت ) از زمره شايستگان و بايستگان گردان .
« حُكْماً » : كمال و معرفت . شناخت عميق همراه با قدرت داوري . كمال علم و عمل . حكمت
“وَاجْعَل لِّي لِسَانَ صِدْقٍ فِي الْآخِرِينَ” ”وَاجْعَلْنِي مِن وَرَثَةِ جَنَّةِ النَّعِيمِ”
و ( با توفيق در طاعت و عبادت و اعمال نيك ) براي من ذكر خير و نام نيك در ميان آيندگان بر جاي دار، كساني كه بعدها مي‌آيند و در زمين زندگي مي‌كنند ، آيندگان جهان . و مرا از زمره كساني ساز كه بهشت پرنعمت را بدست مي‌آورند .
« وَرَثَةِ جَنَّةِ » : وارثان بهشت . مراد كساني است كه در پرتو ايمان به الله و پرستش خدا بهشت را به دست مي‌آورند
توضيح :
و می فرماید: «إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ»
بلكه تنها كسي ( نجات پيدا مي‌كند و از اموالي كه در راه آفريدگار صرف ، و از اولادي كه در مسير پروردگار رهنمود كرده باشد ، سود مي‌برد ) كه با دل سالم ( از بيماري كفر و نفاق و ريا ) به پيشگاه خدا آمده باشد .
در اصل چنين خواهد بود : يَوْمَ لاْ يَنفَعُ مالٌ وَ لا بَنُونَ أَحَدَاً إَلاّ مَنْ أَتَي اللهَ بِقَلْبٍ سَليمٍ . در هر صورت اموال و اولادي به انسان سود مي‌رسانند كه تبديل به باقيات صالحات شده باشند .
« قَلْبٍ سَليمٍ » : دل سالم از بيماري كفر و نفاق و ريا.
و خلاصه دعاي جضرت إبراهيم (ع) اينستكه :
پدرم را (با رهنمود به ایمان و توفیق در طاعت و عبادت، مورد مرحمت و مشمول مغفرت گردان، و بدین وسیله او را) که از گمراهان است بیامرز.
(و مرا خوار و رسوا مدار در روزی که (مردمان برای حساب و کتاب و سزا و جزا، زنده و) برانگیخته می‌شوند.
آن روزی که اموال، (یعنی نیروی مادی)، و اولاد، (یعنی نیروی انسانی، به کسی) سودی نمی‌رساند ، بلکه تنها کسی (نجات پیدا میکند و از اموالی که در راه آفریدگار صرف، و از اولادی که در مسیر پروردگار رهنمود کرده باشد، سود می‌برد) که با دل سالم (از بیماری کفر و نفاق و ریا) به پیشگاه خدا آمده باشد.
و در ادامه أيات راجع به بهشت و جهنم و سرنوشت متقين و گمراهان اشاره دارد.
قرآن می فرماید: “وَأُزلِفَتِ الجَنَّةُ لِلمُتَّقينَ” در آن هنگام بهشت برای پرهیزگاران نزدیک گردانده می‌شود (و آنان که از کفر و معاصی رویگردان، و به ایمان و طاعت در جهان روی آورده بودند، به سوی آن می‌روند).
” وَبُرِّزَتِ الجَحيمُ لِلغاوينَ” “وَقيلَ لَهُم أَينَ ما كُنتُم تَعبُدونَ” “مِن دونِ اللَّهِ هَل يَنصُرونَكُم أَو يَنتَصِرونَ”
(و دوزخ برای گمراهان آشکار گردانده می‌شود. و بدیشان گفته می‌شود: کجا هستند معبودهائی که پیوسته آنها را عبادت می‌کردید؟ (معبودهای) غیر از خدا. آیا آنها (در برابر این شدائد و سختیهائی که اکنون با آن روبرو هستید و هستند) شما را کمک می‌کنند یا خویشتن را یاری می‌دهند؟
و در سوره شعراء آيه ۱۰۳ می فرماید:
“إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُم مُّؤْمِنِينَ ”
بي‌گمان در اين ( سرگذشت ابراهيم ) پند و عبرتي ( براي عاقلان قوم تو و ساير فرزانگان ) است ، ولي ( جاي تعجّب است ) بيشتر آنان ايمان نداشته ( و ايمان نمي‌آورند ) .« ءَايَةً » : پند و اندرز . درس عبرت .
اشاره ايات به أسماء الهي
در این آیات به چند اسم از أسماء خداوند اشاره شده،
« خالق، هادی ، شافی ، رازق ، محیی و غفار».
می فرماید : و آن کسی که من را خلق کرد وهدایت هم میدهد مرا طعام می دهد، و سیراب میکند، اگر مریض شوم او شفایم می دهد، همان کسی که مرا می میراند و زنده میکند، او غفار است.
لذا با این شناخت انسان متوجه می شود که حیات و ممات و رزق و روزی و همه امور دنیا و آخرت او در دست خدای قادر و متعال است و در تمام لحظات احتیاج به خداوند دارد…..
نكته قابل توجه اينكه : حضرت ابراهیم پیامبر خدا است ، که اینهمه با بت پرستها مبارزه می کند، و با أن همه ابتلا و انتحانات الهي و أن مقامي كه دارد، خليل الله است ولي میگوید:
خدایا به من حکمت بده، و من را با صالحین پیوند بده.
لذا «تنها راه هدایت و معرفت و تزکیه و سیر الی الله، کتاب آسمانی، قرآن مجید است» . که هم هادی است و هم شافی ، هم راه را نشان داده هم راهنما را معرفی کرده، هم مبدأ و هم معاد را ، و هیچ یک از کتب آسمانی ، مانند قرآن که آخرین کتاب و جامع ترین کتاب آسمانی است ، اینگونه خداوند را با أسماء الحسنی معرفی نکرده.
مناجاتی از خواجه انصاری
الهی! در جلال رحمانی، در کمال سبحانی، نه محتاج زمانی، و نه آرزومند مکانی؛ نه کس به تو ماند، و نه تو به کس مانی، پیداست که در میان جانی، بل جان زنده به چیزی است که تو آنی.
الهی! یکتای بی همتایی، قیّوم توانایی، بر همه چیز بینایی، در همه حال دانایی، از عیب مصفّایی، از شریک مبرّایی، اصل هر دوایی، داروی دلهایی، شاهنشاه فرمانفرمایی، معزّز به تاج کبریایی، مسندنشین استغنایی، خطبه الوهیت را سزایی، به تو زیبد ملک خدایی.
الهی! نام تو، ما را جواز، مهر تو ما را جهاز، شناخت تو ما را امان، لطف تو ما را عیان.
یا رب، دل پاک و جان آگاهم ده
آه شب و گریه سحرگاهم ده
در راه خود اول ز خودم بی خود کن ،
بی خود چو شدم، ز خود به خود راهم ده