رحمن و رحیم از نظر اهل عرفان

رحمن و رحیم از نظر اهل عرفان

“الرحمن” اسم خداوند است به اعتبار فیضان وجود و آنچه تابع وجود است از کمالات بر تمام ممکنات ، یعنی این رحمت موجب ایجاد موجودات، و اینکه هر موجودی کمال لایق خود را می یابند .

“رحیم” اسم خداوند است به اعتبار فیضان کمالات معنوی بر اهل ایمان ، مثل یقین ، معرفت ، و نفحات الهی ، و غیره ، الطاف خاصی که فقط نصیب مؤمنین و بندگان خاص خدا می شود.

در دعای کمیل می خوانیم:

«اللهم انیّ اسئلک برحمتک التی وسعت کل شیئ »

خدایا از تو در خواست می کنم رحمتت را که همه چیز را شامل شده است . حال حدیث امام علی(ع) را بهتر دانی که فرمود:

«ظهرت الوجودات عن بسم الله ارحمن الرحیم» (ظاهر گردید موجودات از بسم الله الرحمن الرحیم) . با اسم «رحمن» موجودات را هستی بخشید و با اسم «رحیم» آنها را به کمال سوق داد.

صاحب فصوص چنین فرمود: «بدان که عطای حق مر خلق را رحمت است و آن رحمت وجود است و حیات ، و آن چه تابع این دو باشد ؛ و این بر “سه قسم” است:

قسمتی رحمت خاصه باشد چه در ظاهر و چه در باطن .

و قسمتی رحمت ممتزجه : گاهی ممکن است چیزی در ظاهر، رحمت باشد و در باطن نقمت و یا به عکس.

اوّل : چون رزق حلال طیب در دنیا ، و علوم و معارف نافعه در آخرت. که این قسم عطای رحمانی است به حسب ظهور رحمت محضه است.

دوم : چون اشیایی که مطبوع طبع باشد چون اکل حرام و شرب خمر و سایر فسوق موافق نفس ، که سبب دوری از حق است.

سوم : چون شرب دوایی که طبیعت از آن متنفر باشد و لیکن بعد از خوردن، سبب راحتی می شود . از اینجا می توان یافت که بسا مکروه طبع که عین رحمت رحمانی است و بسا مطبوع که عین نقمت است . چه بسا چیزی را که اکراه می دارید ، که برای شما بهتر است.

بهر حال ، هدف خلقت ظهور همین رحمت و صفات تابع آن بوده است ؛ از لطف و کرم و جمال که باعث فیضان وجود و ظهور و تجلی اسماء و صفات در آئینه کائنات شد.

و این همان حدیث قدسی «کنت کنزا مخفیاً » من گنج پنهان ، گنج مخفی بودم و دوست داشتم شناخته شوم و خلق را آفریدم تا شناخته شوم .«لذا ، افضل از هر کاری معرفت است» ,