اعتقاد عالمانه به توحید

اعتقاد عالمانه به توحید

“«قرآن کریم به سه مسئله ریشه ای و اعتقادی، بیشتر از سایر مسائل می پردازد و چنین بیان می دارد که نظام هستی را مبدئی است که جهان از آنجا شروع شده، معادی است که سرانجام حرکت جهان به آن سمت منتهی می شود، و مسیری است، یعنی رسالت که راه واصل، بین آغاز و انجام است و تمامی معارف دین بدون واسطه به همین سه بخش بر می گردد، آغار، توحید است و انجام معاد و مسیر رسالت.

به حضرت علی(ع) منسوب است که در سخنی کوتاه، اهمیت این سه مسئله را چنین بیان می دارد: «رحم الله امرءً عرف من أین، و فی أین، و الی أین» ، از رحمت الهی کسی بر خوردار است که بداند از کجا آمده، در کجا است و به کجا خواهد رفت.

مبدإ جهان یعنی خدا را بشناسید و منتهای آن، یعنی به معاد علم پیدا کند و راه و خطی را که از مبدأ حرکت می کند و به معاد می رسد بفهمد؛ چون هر علمی انسان را به سعادت ابدی نمی رساند و علم نافع خصیصه ای دارد که در علوم دیگر، یافت نمی شود. کسی که در این سه مسئله فراگیر بیندیشد و آنها را باور کند، از رحمت خاص خداوند بر خوردار است.

در بین این سه مسئله ریشه ای، بهترین و جامع ترین موضوعی که قرآن در باره آن بحثهایی گسترده دارد، اعتقاد تحقیقی به توحید است؛ یعنی اعتقادی که بر محور علم، آگاهی و معرفت باشد، نه اعتقاد تقلیدی؛ زیرا خداوند اعتقاد تقلیدی را علم نمی نامد.

خدای سبحان به پیامبر(ص) فرمود: به توحید علم پیدا کن؛ «فَاعْلَمْ أَنَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا اللَّهُ»

و چون آن حضرت در سیرت علمی و سنت عملی اسوه همه سالکان کوی تحقیق است، دیگران نیز در پژوهش محققانه توحیدی باید به آن حضرت تأسی کنند؛ چنان که در باره افزون طلبی علم نیز آن حضرت قدوه است؛ «وَقُلْ رَبِّ زِدْنِي عِلْمًا » . بنابراین، امت استوار آن حضرت نیز در دو اصل توحید پژوهی و افزون طلبی چنین علم نافعی ، مأمور به اقتدای به آن حضرت بوده، و با امتثال چنین مأموریتی مأجور خواهد بود، و گرنه چنانچه معذور نباشد، قطعاً وزر آن را به دوش خواهد کشید. بنابرآنچه گفته شد، قرآن دو هدف اساسی را تعقیب می کند:

۱ـ یکی مبدأ نظام امکانی چیست؟. ۲ ـ و دیگری موحد کیست ؟

در بخش اول مقصود آن است که خالق عالم و آدم، و پروردگار ربط بین این دو کیست ؟ (ربط بین انسان و عالم). پروردگار ما چه صفاتی دارد؟ صفات جمال و جلال او کدام است؟ و مسائل بسیاری دیگر از این قبیل، و این مسئله در درجه ای از اهمیت است که کمتر آیه ای در قرآن یافت می شود که مستقیم و یا غیر مستقیم، به نکته ای در باره شناخت خدای سبحان، صفات و افعال و آثار او نپرداخته باشد. قرآن مبدأ و معاد جهان امکان را با « هو الاول و الاخر» ، و مُلک و ملکوت، و غیب و شهادت هستی را با « و الظاهر و الباطن» تبیین می کند. در یک کلام روح و معنای این کتاب الهی توحید است و بس»”.