فلسفه امامت

 

فلسفه امامت

در مطالب قبل در باره مفهوم امامت و اهمیت آن مباحثی مطرح گردید اکنون می پردازیم به این موضوع که فلسفه امامت چیست و چرا به وجود امام معصوم جامعه بشری نیاز دارد؟

شناخت و معرفت دینی یک ضرورت انکار ناپذیر است و بهترین منبع برای معرفت دینی قرآن کریم است که معارف فراوانی از دین را در خود جای داده است. از سوی دیگر آنچه در قرآن آمده به صراحت خود آن، به شرح و بیان پیامبر نیاز دارد. چنانکه فرموده‌است:

«و أنزلنا الیک الذکر لتبین للناس ما نزل الیهم»؛

(ما برای تو ذکر را فرستادیم تا آنچه را که برای مردم فرستاده شده تبیین نمایی ).

آنچه در دوران بیست و سه ساله رسالت پیامبر(ص) انجام شد، گرفتن وحی و ابلاغ آن به مردم و تلاش برای هدایت مردم به دین اسلام بود. پیامبر(ص) بیشترین تلاش خود را برای جلب عقل و دل مردم در طول رسالتش به کار برد؛ اما حوادث پس از رحلت آن حضرت نشان داد که هنوز دین در میان مردم نهادینه نشده و تلقی کامل و درستی از همه ابعاد آن ایجاد نشده است. شاهد بر آن ارتداد جمعی از مسلمانان در قلمرو دولت اسلامی پس از پیامبر(ص)، و دست به دست شدن امر زمامداری و خلا استوانه علمی و دینی و پیدایش انحراف فکری و پدید آمدن جریان اسرائیلیات در عالم اسلام، و به وجود آمدن کشمکش های خونین کلامی است.

تحقق این رویداد به خوبی گواه است که وجود کسانی با ویژگیهای پیامبر برای تبیین حقایق دین برای مردم تا چه اندازه ضروری بوده است. کسانی که از علم موهوب الهی برخوردار بوده و از علم لدنی سیراب شده باشند، تا با چنان دانشی حقایق دین را به گوش مردم برسانند. نقش امام پس از پیامبر، بیان دقیق دین الهی است تا حقیقت دین در میان مردم راه پیدا کند و راهی برای تفصیل احکام و رسیدن به آنچه پیامبر بیان نکرده و خداوند خواسته است وجود داشته باشد.

و همان گونه که حکمت، لطف و مهر خداوند اقتضا کرده که زمینه های کمال موجودات را فراهم کند،(سوره طه؛ آیه۵۰) اقتضا دارد که زمینه های رشد و سعادت انسانها را نیز فراهم آورد؛ و رشد انسانها علاوه بر تنظیم و وضع مقررات، نیاز به الگوی عملی دارد، و تحقق آن با انسانهایی ممکن است که در عین برخورداری از ویژگی های انسان زمینی، از خطا و گناه مبرا باشند. همان گونه که در فلسفه بعثت انبیا گفته شده‌است، یکی از دلایل بعثت پیامبران اتمام حجت بر مردم است.( سوره نساء؛ آیه ۱۶۵) نیاز به حجت مسأله ای همیشگی است. به هر دلیلی که در گذشته نیاز به حجت بوده، پس از ختم رسالت این نیاز باقی است.

از امیرالمؤمنین (ع) نقل شده است: “اللهم انک لاتخلی ارضک من حجة لک علی خلقک” “پروردگارا! تو زمین را از حجت خود بر مردم خالی نمی گذاری.” قریب به همین مضمون از امام صادق (ع) نقل شده است که خداوند عظمت تر و بزرگ تر از آن است که زمین را بدون امام عادل رها کند.(همان، حدیث ۶) در چند روایت آمده است که حتی اگر در زمین دو نفر باشند، یکی از آن دو حجت خدا خواهد بود.