معانی امامت در قرآن
معانی امامت در قرآن
اولاً ، از آنرو که امامت همیشه ملازم با هدایت به معناى راهنمائى به راه راست که بار مثبت دارد، نیست؛ بلکه بر اساس کاربرد قرآنى واژه امامت تنها چیزى که مىتوان گفت همراه بودن امامت با نوعى نشان دادن یا فراخواندن به چیزى .
یا به تعبیر دیگر پیشوائى و جلودارى از گروهى در مسیرى است؛ اعم از اینکه مسیر درست و حق باشد یا نادرست و باطل. چنانکه همانندى ساختارى دو آیه زیر نشان مىدهد:
«وجعلنا هم ائمّة یهدون بامرنا» و ايه «و جعلناهم ائمّةً یدعون الى النّار» دو امامت را بيان مي دارد ، اماماني كه به امر خداوند هدايت مي كنند ، و اماماني كه بسوي اتش جهنم رهبري مي كنند . ولي بر اساس آيه ۱۲۴ سوره بقره و با استناد به آيات و روايات، مقام امامت، عهدي الاهي است که به جعل خدا صورت مي گيرد و از مقام نبوت و رسالت افضل است. مقام امامت پس از ابتلائات الاهي، به حضرت ابراهيم (ع) عطا شده است.
برخى از معارف و آموزههاى قرآن کریم به ظاهر ساده و آسان مىنماید؛ امّا درک و فهم حقیقت آن، تأمل زیادى مىطلبد. یکى از آن آموزهها، موضوع امامت حضرت ابراهیمعلیه السلام است. امامت ابراهیم (ع) از موضوعاتى است که در معنا و حقیقت آن دیدگاههاى گوناگونى از سوى مفسران دارد.
قرآن کریم این حقیقت را به صراحت و وضوح بیان مىکند که حضرت ابراهیمعلیه السلام پس از آزمایشها و امتحانهاى فراوان و متعدد به مقام امامت برگزیده شد: و فرمود:
«و اذا ابتلى ابراهیم ربّه بکلمات فاتمّهنّ قال انّى جاعلک للنّاس اماماً. قال و من ذرّیّتى قال لا ینال عهدى الظالمین.»
«(به خاطر آورید) هنگامى که خداوند ابراهیم را با وسایل گوناگونى آزمود و او به خوبى از عهده این آزمایشها برآمد. خداوند به او فرمود: من تو را امام و پیشواى مردم قرار دادم. ابراهیم عرض کرد: از دودمان من (نیز امامانى قرار بده) خداوند فرمود: پیمان من به ستمکاران نمىرسد.».
با توجه به اینکه اتمام و پایان این آزمایشها در اواخر عمر حضرت ابراهیمعلیه السلام بوده است و در نتیجه اعطاى مقام امامت در زمانى صورت گرفته که ابراهیم پیامبر بوده است . این پرسش مطرح مىشود که مقام امامت چگونه مقام و منصبى است که ابراهیم به رغم نبوت و پیامبرى اش فاقد آن بوده و سپس بدان نائل شده است؟
پاسخ بدین پرسش به ظاهر ساده، فوق العاده دشوار است؛ زیرا نبوت و پیامبرى خود نوعى امامت یا دست کم متضمن امامت است. چگونه ممکن است پیامبر در بخش عمده دوره نبوت و پیامبریش فاقد مقام امامت باشد و سپس بدان دست یابد؟! همین دشوارى باعث دیدگاهها شد كه به پنج دیدگاه پرداخته مي شود: .
نويسنده این نوشتار با بررسى چهار دیدگاه: امامت به معناى نبوت، رهبرى سیاسى، پیشوایى پیامبران و راهنمایى باطنى به نقد و ارزیابى آنها پرداخته و خود با ارائه دیدگاه پنجمى (امامت به معناى پیشاهنگى در عمل) بر این باور است که این دیدگاه با آیات قرآن سازگارتر مىنماید. ـ
زمزمه عـرفان مطالب تربيتي، عرفاني و اخلاقي و كتاب‌هاي سركار خانم طاهره سادات زرگرمرادي