سئوالی قابل تأمل 

 

 

سئوالی قابل تأمل

 

در اینجا نکته ای بنظر میرسد که ممکن است سئوالی پیش آید ).

 

قوله تعالی (و الاخرة خیر و ابقي ) چون (ابقی) را به صیغه افعل التفضیل آورده، روی قاعده ادبیات عربيت بایست در هیات حيات دنیا که عبارت از ایام و ساعات عمر انسانی است بقا و ثباتی باشد تا آنکه صحيح باشد گفته شود آخرت باقی تر است، چنانچه از کلمه (ابقي) در آیه چنین استفاده می‌شود. در صورتی که ایام عمر انسان و حیات دنیوی وي فانی گردید کجا باقی است ؟.

 

پاسخ: اگر در زمان، چنانچه در محل خود مبرهن گردیده به یک معنی یک امر اعتباری سیّال است که از گردش اوضاع عالم انتزاع گردیده که اصلاً استقلال ندارد چه جای آنکه باقی ماند.

 

لکن ممکن است مقصود از بقاء حیات دنیوی، آن فعلیت اخیر و شخصیت وجود انسانی باشد که از مجموع ایام و انات زمان عمر وی پدید گردیده، که حیات دنیوی انسانی به این اعتبار باقی و دائمی و فنا پذیر نيست، چگونه حیات دنیوی باقی نیست در صورتی که تحقق وجود انسان از همین ایام و ساعات عمر وی پدید گردیده؟

 

بلکه توان گفت زمان را به دو اعتبار توان نگریست ، به اعتباری ثابت ، و به اعتباری متغیر؛ اگر زمان را به اعتبار حرکت قطعیّه موجودات در نظر گرفتیم ، که از آن تعبیر به ایام و ساعات و آنات می شود ؛ البته ان یک امر عرضی و کمّ متّصل غیرقار الذات است بنا بر قولي، يا يك امر اعتباري نا پایدار است.

 

لكن اگر مجموع زمان (من حيث هي مجموع) که از آنات پدید می گردد و آن را حرکت توسطیه نامند که آن روح زمان و ما حصل زمان است ، و حکما از آن تغییر به “دهر” می کنند در نظر بگیریم ، باین اعتبار زمان یک امر ثابت باقی است.

 

چگونه توان مجموعه حیات دنیوی انسان و عمر شصت و هفتاد ساله انسان را فانی دانست؟،

 

در صورتی که وجود و شخصیت وی از همین ایام و آنات زمان كه دنبال یکدیگر تعاقب می نمایند و علی الدوام پدید می گردند و می گذرند تحقق پذیرفته.

 

بلکه باندک توجهی معلوم می گردد که این آنات و ساعات زمان که می گذرد یک حقیقت دیگری در بر دارند و آن حقیقت مستمر و ثابت است .

 

و شاید اشاره به همین مطلب دارد ، قوله تعالي در سوره یس (و الشمس تجری لمستقر لها) و این آنات از معدات و محققات آن حقیقت به شمار می‌روند و بآن حقیقت حیات دنیوی انسانی تحقق پذیرد که آن باقی است.

 

لکن حیات اخروی انسانی چون آخر ندارد و محدود به حدی نیست (ابقي) است باقی تر است. خلاصه حیات دنیوی انسان (ما حصل) زمان و ساعات عمر وی است .۹۶